czwartek, 04 lutego 2021 r., godz. 14:27  |  

W ubiegłym roku niewykorzystywany od ponad 60 lat i sporadycznie odwiedzany cmentarz ewangelicki z XIX w. w Dołujach przeszedł niesamowitą metamorfozę. Z zarośniętego i zapomnianego byłego miejsca pochówków tutejszych mieszkańców (sprzed II wojny światowej oraz z lat 40. i 50. XX w.) zmienił się w zachęcający do spacerów pomnik historii. Miejsce pamięci z ponad 170 odrestaurowanymi nagrobkami, odnowionym murem z polnych kamieni i ścieżkami wyposażonymi w sprzyjające chwilom zadumy kamienne ławki, zmieniło się w lokalizację, którą bez wątpienia warto odwiedzić.

Lapidarium ma nietypowy charakter z uwagi na fakt, że wszystkie zachowane mogiły znajdują się w oryginalnych miejscach, co było podstawowym założeniem projektu jego utworzenia. Wszystkie elementy pozostawiono w miejscu ich odnalezienia. Szczegółowa inwentaryzacja cmentarza oraz analiza dokumentacji historycznej znajdującej się w archiwum Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nie ujawniła czytelnego założenia kompozycyjnego. W związku z powyższym założono układ komunikacyjny zapewniający obejście całego terenu cmentarza oraz dojście do niemal wszystkich zachowanych grobów.

Po usunięciu krzewów i porostów odnaleziono elementy architektury cmentarnej, a także kolejne stare mogiły. Odnalezione elementy zostały całkowicie odkopane, starannie oczyszczone z ziemi, mchu i porostów oraz resztek zaprawy wiążącej, a następnie skompletowane i scalone w pomniki. Wszystkie pomniki, cokoły, stelle i obramowania mogił poddano starannej renowacji i konserwacji przez firmy wyspecjalizowane w konserwacji zabytków z kamienia naturalnego i sztucznego. Krzyże chrześcijańskie znajdujące się przy większości grobów współczesnych zostały oczyszczone i poddane renowacji odpowiedniej do materiału, z którego zostały wykonane. Usytuowane wzdłuż głównej alejki place (w narożniku zachodnim i północnym) stanowią ważną część lapidarium przeznaczoną na ekspozycję elementów architektury cmentarnej odnalezionych na terenie obiektu bez możliwości określenia pierwotnej ich lokalizacji, a także odnalezionych poza granicami cmentarza.

Po niezbędnej pielęgnacji drzew wykonano nasadzenia uzupełniające. Ze względu na brak danych na temat oryginalnej kompozycji i gatunków zieleni zastosowano gatunki występujące obecnie na cmentarzu. Zaprojektowano zieleń średniowysoką z przewagą krzewów liściastych i zimozielonych. Zieleń niską, w parterze zaprojektowano w postaci tzw. powierzchni dywanowych. W ramach małej architektury na terenie lapidarium ustawiono granitowe ławki oraz dwie okrągłe granitowe ławy. Przed lapidarium, po lewej stronie bramy wschodniej ustawiono tablicę informacyjną z opisem historii cmentarza.

Zgodnie z założeniami projektu utworzone lapidarium pozwoliło wyeksponować zachowane na cmentarzu pomniki i mogiły, wyznaczyć układ komunikacyjny i uzupełnić kompozycję zieleni. Gmina Dobra przystąpiła do budowy lapidarium mając na uwadze dbałość o dziedzictwo kulturowe sołectwa Dołuje. Podczas prowadzonych prac były cmentarz odkrywał wiele nowych tajemnic.

W styczniu 2021 r. Wójt Gminy Dobra Teresa Dera zgłosiła lapidarium w Dołujach do ogólnopolskiego konkursu "Zabytek Zadbany 2021" w kategorii: Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu. Celem konkursu ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest promocja opieki nad zabytkami, w tym propagowanie najlepszych wzorów konserwacji, utrzymania i zagospodarowania zabytków.

Zgodnie z regulaminem konkursu ogłoszenie listy nominowanych nastąpi w terminie do 31 maja 2021 r., a wyników konkursu wraz z wręczeniem nagród na uroczystej gali do 30 listopada 2021 r. Wyniki konkursu zostaną podane do wiadomości publicznej na stronach internetowych: www.kultura.gov.pl i www.nid.pl.

Koszt inwestycji wyniósł 1,7 mln złotych, a wykonawcą była firma Inwest-Budowa Sp. z o.o. Gmina Dobra pozyskała dofinansowanie na realizację inwestycji w wysokości 1,25 mln złotych.